Vervlakking

- æWat zullen we vanavond eten? Broccoli, sperziebonen, sla..?Æ
= öMaakt mij niet uit. Al die groenten gaan steeds meer op elkaar lijken. Smaken verschillen, maar niet op mijn papillen. En vers ruiken doen de groenten en het fruit ook al niet. Alsof het allemaal niet echt is. Nee, dan de tomaten in ItaliÙ of Spanje, de verse jus op het Djama El Fna in Marrakech, de vis op de afslag in Heraklion. Die ruik je, die proef je.ö
- æHoud maar op. Je hebt mÆn eetlust al bedorven. Het brood vanochtend was ook al niet te vreten. Dat wordt eveneens van ver aangevoerd, denk ik. De druiven komen uit Griekenland, de bramen uit... kan ik niet lezen. Maakt ook niet uit. De wereld wordt kleiner en dat zie je aan de wijnen. Die komen overal vandaan. In het groot ingekocht, in het groot gebotteld, de druiven allemaal van dezelfde soort: Cabernet Sauvignon. Oorspronkelijk komt die uit de MÚdoc bij Bordeaux, maar dezelfde druif wordt nu ook in CaliforniÙ, AustraliÙ en Chili gekweekt.Æ
= ôProef jij verschil?ö

The bigger the better

De wereldwijde industrialisering van de landbouw heeft de genetische basis van de hele voedselketen uitgehold en versmald. Van de 200.000 wilde plantensoorten worden er volgens onderzoekers maar een paar duizend gegeten door mensen en daarvan zijn er maar een paar honderd echt gangbaar. Drie-kwart van het wereldwijd gebruikte voedsel komt van zeven gewassen: tarwe, rijst, koren, aardappelen, gerst, cassave en sorghum. Bijna de helft van de wereldwijd als voedsel (niet als veevoer) genuttigde calorieÙn en prote´nen is afkomstig van de drie eerst genoemde gewassen.
En het proces van vervlakking gaat meedogenloos door. Bij elk van de genoemde gewassen slinkt de diversiteit in rap tempo, omdat inheemse gebruiken en gewoonten systematisch worden vernietigd door de ge´ndustrialiseerde landbouw, die zich specialiseert in de meest productieve, eenduidig gespecificeerde soorten. Herkenbaar voor de consument, makkelijk te verbouwen, te bespuiten, van het veld te halen, vacu³m te verpakken en in containers te laden.
Die grootschaligheid en eenvormigheid is niet de schuld van individuele boeren, maar van het economische systeem, dat dicteert dat grootschalige productie en massale afzet nu eenmaal meer lonen dan versnippering van het boerenbedrijf over vele soorten en variÙteiten.

30.000 rijstsoorten

Ook de Hindoes en Islamieten in India knielen voor de God van de Globalisering. Ze zijn druk bezig om zÆn 30.000 inheemse rijstsoorten te vervangen door ÚÚn supersoort, die eeuwen van botanische kennis en teelervaring wegvaagt.
Afrika onder de Sahara telt meer dan honderd vergeten graansoorten en ruim 2000 vergeten gewassen. Ook daar raden landbouwadviseurs producenten aan om zich op enkele æcommoditiesÆ te concentreren in plaats van een waaier aan producten. De boeren zelf hebben geen ruimte om te experimenteren en zijn conservatief waar het gaat om het uitproberen van nieuwe producten en technieken. Bepalend is hoeveel cash een oogst oplevert.

Monocultuur

Deze æsingle-crop mentaliteitÆ negeert de natuurlijke aandrang om juist diversiteit te koesteren. Monoculturen zijn zeldzaam in de natuur, onder meer omdat het paradijzen voor insecten en ziektekiemen zijn. Maar dank zij de mens rukken ze snel op. Twee-vijfde van de oogsten in de hele Wereld worden om deze reden al op het veld verloren. De helft bereikt nooit een menselijke mond. Insecticiden lijken aanvankelijk een oplossing te bieden, maar doen op de lange duur meer kwaad dan goed.

Hotelontbijt

Het systeem leidt tot vervlakking. Dat roept weerstand op. Vooral welvarende 40+Æers in Noord-west Europa en de VS kiezen vrijwillig voor een eenvoudiger, gezonder leven. Ze stoppen met roken, letten op hun gewicht, doen aan yoga, eten thuis een æhotelontbijtÆ met vers fruit en geven hun neuzen wat te ruiken bij de boer, waar ze hun groenten en eieren halen. De grootgrutter om de hoek wordt meedogenloos gepasseerd. Op de salontafel ligt het vuistdikke boek Healing with Whole Foods van Paul Pitchford.
Langzaam groeit de tegenbeweging. De massa van barbecuende mayonaisegekke nine-to-fiveÆers heeft het nog niet in de gaten, maar de rebellie tegen de vervlakking is begonnen, op het Marktveld in Vught.

Games en CabrioÆs

Het gaat de rebellen niet alleen om voedsel. Ook om de terreur van de spellen (games) op tv en computer. De kids wereldwijd gelijk geschakeld. Open mond, strakke blik. Dank zij Sony en andere elektronicagiganten vervlakken plaatselijke culturen. Smaken worden gestandaardiseerd, tradities uitgeroeid. Ministeries verkokeren en steden blinken uit in fantasieloze Vinex-architectuur. Vutters fietsen door de velden. Mannen dragen hun hemd keurig in de broek, de buik welvarend naar voren. Vrouwen kijken strak voor zich uit. Eens waren ze gelukkig. Sommigen zijn het nog. Het is hen niet aan te zien. Evenmin als de automobilisten achter hun beslagen ruiten. Allemaal ademen ze routine. Niemand lacht. Zelfs de goed verdienende, vrouwenminnende kleine ondernemer in zÆn cabrio niet. Ik wel. Een vrouw kijkt me vuil aan. Afwijkingen worden niet op prijs gesteld. Nergens. Nederland was al vlak, en de wereld is het nu ook. Vrees ik.

Vught, 1 augustus Frank van Empel.